Στον καιρό της καραντίνας και του covid19 πολλοί άνθρωποι εμφάνισαν ψυχολογικές διακυμάνσεις και δοκιμάστηκε – δοκιμάζεται ακόμα- η ψυχική τους υγεία. Σε αυτές τις πρωτόγνωρες, τουλάχιστον την τελευταία 100ετία, συνθήκες για την ανθρωπότητα, είναι ενδιαφέρον να δούμε την άποψη ενός ψυχιάτρου για όλα αυτά που ζούμε. Ο αναπληρωτής καθηγητής της Ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Φραγκίσκος Γονιδάκης έγραψε και εξέδωσε μόλις το βιβλίο : Η μοναξιά της πανδημίας, εκδόσεις Αρμός, Δεκέμβριος 2020.
Σε αυτό, τονίζει την άποψή του ότι η πανδημία που ζούμε δεν είναι ένα καταστροφικό γεγονός, αλλά ένα βιολογικό γεγονός, που έχει συμβεί κάμποσες φορές ως τώρα στην ιστορία του πλανήτη μας, όσο κι αν εμείς σήμερα το αισθανόμαστε ως παγκόσμια καταστροφή.
Το βιβλίο χωρίζεται σε 4 μέρη. Στο πρώτο μέρος περιγράφει, όπως τα βιώνει ως γιατρός αλλά και ως άνθρωπος-πολίτης, τα προμηνύματα της επέλασης του ιού. Όταν, στις αρχές του 2020, μόλις είχαμε μάθει κάτι αόριστο για έναν ιό στην Κίνα. Δεν ήταν παρά στα τέλη του Φεβρουαρίου, με την επέκταση των κρουσμάτων στην γειτονική μας Ιταλία, που αντιληφθήκαμε ότι αυτή η ιστορία θα επηρεάσει και τη δική μας τη ζωή. Όμως, ακόμα «ελπίζαμε πως θα τη γλυτώσουμε».
Στο δεύτερο μέρος, καθώς μπαίνουμε πια στον Μάρτιο, το ύφος του βιβλίου αλλάζει, καθώς ο γιατρός περνάει ο ίδιος μια εμπύρετη λοίμωξη. Από αυξημένο αίσθημα ευθύνης, αποφασίζει να αυτοπεριοριστεί σε καραντίνα 14 ημερών στο πατρικό του σπίτι στους Αμπελοκήπους. Πλέον, διαβάζουμε καθημερινά επί 12 μέρες το ημερολόγιο της καραντίνας που έγραφε. Διαβάζουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματά του, την αναπόφευκτη αναδρομή στα παιδικά, εφηβικά και φοιτητικά του χρόνια, καθώς για πρώτη φορά μετά από 25 χρόνια επιστρέφει στο πατρικό του (με τους γονείς του πλέον να μην βρίσκονται εν ζωή) και άρα αναμοχλεύει όλες τις ευχάριστες, αλλά και τις επώδυνες νεανικές του μνήμες και κάνει απολογισμούς ζωής.
Τελικά ο συναγερμός ήταν λανθασμένος, καθώς δεν βρέθηκε θετικός στον ιό. Είναι ώρα να επιστρέψει στο νοσοκομείο του, αλλά και στο ενήλικο σπίτι όπου τον περιμένει η γυναίκα και τα παιδιά του. Όμως, προσπάθησε σκληρά τις ημέρες του εγκλεισμού να δημιουργήσει μια γραμμή ψυχιατρικής υποστήριξης, μέσω τηλεφώνου, η οποία θα λειτουργήσει για να στηρίξει τηλεφωνικά τους άλλους συνανθρώπους μας που βιώνουν την ίδια μοναξιά της καραντίνας. Στο τρίτο μέρος του βιβλίου διαβάζουμε για το στήσιμο και την λειτουργία της τηλεφωνικής γραμμής 10306, η οποία λειτουργεί και σήμερα, παρέχοντας δωρεάν τηλεφωνική βοήθεια προς όποιον αισθάνεται ευάλωτος και μόνος μέσα στην καραντίνα.
Στο τέταρτο μέρος του βιβλίου ο ψυχίατρος-αφηγητής «υιοθετεί» τις περσόνες κάποιων από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις των ασθενών του και μιλάει με τη δική τους φωνή, προσπαθώντας να περιγράψει τι αισθάνονται και πως σκέφτονται. Έτσι, μιλάει για τις Μορφές της Μοναξιάς που υπάρχουν γύρω μας, γι’ αυτούς τους «ανθρώπους που ζουν μονάχοι σαν το ξεχασμένο στάχυ», όπως λέει και το τραγούδι. Για όσους έχουν χάσει τους φίλους και τους συγγενείς τους, για όσους για διάφορους λόγους ζούσαν από πριν μοναχικά, για όσους βρίσκονται σε τελματωμένους γάμους και βιώνουν την μοναξιά εντός του γάμου, για όσους καταφεύγουν στο ποτό ή στην βία έναντι των πιο αδύναμων στο σπίτι τους (γυναίκες, παιδιά), για όσους εργάζονται σε νοσοκομεία ή delivery και δεν έχουν την πολυτέλεια να καθίσουν σπίτι και να διακόψουν την εργασία τους. Τόσες μορφές μοναξιάς που συχνά ούτε προλαβαίνουμε να τις σκεφτούμε, κι όμως είναι εκεί, ανήκουν σε συνανθρώπους μας που έχουν ως εσχάτη λύση την τηλεφωνική γραμμή 10306 ή το διαδίκτυο για να μπορέσουν να συνδεθούν με άλλους ανθρώπους.
Γιατί, τελικά, όπως λέει και ο καθηγητής, για να είμαστε ψυχικά υγιείς πρέπει πάνω απ’ όλα να μπορούμε να ζούμε σε μια κοινωνία όπου θα μπορούμε να συνδεθούμε με τους συνανθρώπους μας.
Το βιβλίο είναι καλογραμμένο και σε κρατάει με τη θεματολογία του, ειδικά εφόσον συνεχίζεται αυτή η κατάσταση που ζούμε. Και ένα σχόλιο επί προσωπικού για να κλείσω αυτή την παρουσίαση. Ενδιαφέρθηκα να διαβάσω και να παρουσιάσω αυτό το βιβλίο επειδή θεωρώ πως μας ενδιαφέρει όλους, αλλά, ακόμα περισσότερο, ως άτομο που πάσχει από κώφωση από παιδί έχω ένα λόγο παραπάνω να προτείνω αυτό το βιβλίο και σε άλλους. Εγώ ανήκω σε αυτό που ο καθηγητής εύστοχα περιγράφει ως «η μοναξιά των κύκνων», περιγράφοντας τους ανθρώπους που και πριν την καραντίνα ζούσαν λίγο πολύ απομονωμένοι, όχι επειδή το ήθελαν, αλλά επειδή τους εμπόδιζε κάποια κοινωνική ή βιολογική συνθήκη. Μεγάλωναν, έτσι, σαν τα ασχημόπαπα στη λίμνη, χωρίς καν να ξέρουν αν θα γίνουν ποτέ κύκνοι ή αν θα ήθελαν μεγαλώνοντας να ζήσουν με τους κύκνους ή τις πάπιες. Στην τελική, θα ήθελαν να ορίσουν εκείνοι που και πως θα ήθελαν να ζήσουν.
Οι κωφοί άνθρωποι δεν είναι εύκολο να συνδεθούν με τους συνανθρώπους τους. Μέχρι πρόσφατα στην ανθρώπινη ιστορία έτειναν να ζουν απομονωμένοι, επικοινωνώντας συνήθως μόνο με άλλους κωφούς. Τα τελευταία χρόνια, η έλευση και επέκταση του διαδικτύου έχει επιφέρει την δυνατότητα της απρόσκοπτης επικοινωνίας με τους ακούοντες και την ισότιμη συμμετοχή μας στις συζητήσεις του διαδικτύου. Αρκεί φυσικά να γνωρίζουμε γραφή και ανάγνωση.
Γι’ αυτό, η συνθήκη της καραντίνας, από τη μια σχεδόν δεν επιφέρει παραπάνω απομόνωση στην ήδη απομονωμένη μας ζωή (αν εξαιρέσουμε το τεράστιο πρόβλημα όλων μας με τις μάσκες που εμποδίζουν τη χειλεοανάγνωση και άρα την επικοινωνία μας εκεί έξω). Από την άλλη, μας έδωσε καινούριες δυνατότητες και ευκαιρίες, όπως να παρακολουθούμε ομιλίες και διαλέξεις μέσω zoom και skype (με τη βοήθεια των προγραμμάτων αυτόματου υποτιτλισμού από τα κινητά μας). Γι’ αυτό κι εγώ μπόρεσα φέτος να παρακολουθώ χωρίς δυσκολία το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Δημιουργική Γραφή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Τριαντάφυλλου Κωτόπουλου, από το γραφείο μου στην Αθήνα. Έτσι, ανήκουμε στις εξαιρέσεις που ίσως η συνθήκη της καραντίνας μας έκανε να νιώθουμε κάποιες φορές καλύτερα ψυχολογικά και από ό,τι νιώθαμε παλαιότερα.
Γιατί ξαφνικά βρεθήκαμε να ζούμε στον ίδιο διαδικτυακό κόσμο όπου ζουν και οι ακούοντες επί καραντίνας, και έτσι «συνδεθήκαμε» με τους άλλους ανθρώπους, επιβεβαιώνοντας τις σκέψεις και την κατακλείδα του βιβλίου Η μοναξιά της πανδημίας.
Σύντομα, ελπίζουμε να επιστρέψουμε όλοι στην κανονικότητα, έχοντας πάρει πολύτιμα μαθήματα για την αξία της διασύνδεσης με τους ανθρώπους γύρω μας και για το ποια είναι τελικά τα σημαντικά θέματα στη ζωή. Όταν βγούμε από αυτή τη φυλακή, ας έχουμε κάνει μια γενναία επαναξιολόγηση και επανεκκίνηση στις αρχές, τις αξίες, τις φιλίες όλων μας.
Μέχρι τότε, ας διαβάσουμε κάμποσα βιβλία και ένα από αυτά ας είναι Η μοναξιά της πανδημίας του κ. Γονιδάκη. Κι εσείς που ακούτε και μπορείτε να τηλεφωνήσετε, αν νιώσετε πολύ μόνοι, καλέστε το 10136 και μιλήστε για όσα σας βαραίνουν. Ας μην είναι κανείς ποτέ τελείως μόνος.